За потеклото на името на нашиот полуостров постојат неколку теории. Најприфатената е таа дека името доаѓа од стариот турски збор „балкан“, што некои го преведуваат како „планински гребен“, а некои како „шумовита гора“. Тоа име Балканот го добил по пристигнувањето на Турците на овие простори. Пред тоа, името Балкан не е спомнато во ниту еден од историските извори.
Пред турската инвазија и создавањето на Отоманската Империја, Балканот во грчките и римските извори е наречен „полуостров Хема (Hema)“, а планинскиот венец – „Планини Хем“. Во грчката митологија, тракиски крал Хем е син на Бореас (Бореј) – северниот ветер. Тој е суетен, арогантен и себе си и својата жена Родопа ги споредил со Зевс и Хера. За казна, боговите го претвориле брачниот пар во планини.
Според една друга грчка легенда, планините се нарекуваат Хем по битката на Зевс со огромната змија Тифон. Во екот на борбата, Тифон фрлил цела планина на Зевс, но овој ја одбил со помош на своите молњи.
Од планината потекла крв, која на грчки се изговара како „хем“, а оттогаш планините станале познати како „крвави“, т.е. „хемски“.
Мед и крв
Многу од Турците ќе речат дека името Балкан е кованица од турските зборови „бал“-мед и „кан“-крв. Тоа беше и изјавата на турскиот новинар Мустафа Балбај при една посета на Србија, која предизвика предизвика остри реакции и во земјата, и во регионот.
„Не постои никаква научна и етимолошка врска меѓу името Балкан и турските зборови мед и крв“, изјави српскиот лингвист и поранешен амбасадор на Србија во Турција, Дарко Танасковиќ. Според него, тврдењето дека името Балкан претставува кованица од турските зборови мед и крв го измислил турскиот новинар Балбај пред да замине на пат низ балканскиот регион, пренесува Вечер.
„Истото му го кажав и нему. Тоа нема врска. Зборот Балкан потекнува од името на планината Балкан, која писателите едно време ја нарекувале и Хемус, и која се наоѓа во Бугарија“, вели Танасковиќ. Говорејќи за Балканот и неговата симболика, тој се повикува на книгата „Имагинарен Балкан“ на бугарската писателка Марија Тодорова, дело кое е признато за најдобро објавено на таа тема кон крајот на 20-от век. Тодорова најпрво го поврзува Балканот со планините, а потоа и со презиме кои постои во Бугарија и Турција.
Познатиот српски театролог, книжевник и познавач на српскиот театар и културата воопшто Јован Ќирилов, вели дека околу поимот Балкан има низа предрасуди, како јазични, така и геополитички, па дури постои уверување дека самиот збор Балкан има негативно значење. Според него, зборот Балкан потекнува од стариот турски збор балкан, што значи планински гребен.
Постои уште еден Балкан
На западниот крај на Туркменистан се наоѓа Балканскиот вилает, кој се граничи со Узбекистан, Казахстан, Иран и Каспиското езеро. Главниот град на оваа туркменистанска провинција е Балканбат, порано познат под името Небит Даг.
Овој Балкан претставува голем извор на енергетски ресурси за Туркменистан, со оглед на тоа што од таму потекнува 94% од производството на природен гас во земјата, како и 12% од производството на нафта.
Името на туркменистанскиот вилает исто така потекнува од турскиот израз за планина, бидејќи и таму доминираат (Балкански) планини.
