Пишува: Јане Алтипармаков
„Рани трудови“ (1969) е култен филм на југословенскиот режисер Желимир Жилник, кој претставува остар и провокативен коментар на социјалните и политичките прашања во тогашна Југославија. Сместен во периодот по Втората светска војна, филмот ја следи приказната за младиот Југослав, кој е револуционер со визија за подобро и поправедно општество. Тој патува низ градовите и селата заедно со група млади, обидувајќи се да мобилизира приврзаници за борба против неправдите и да ја реобнови револуционерната енергија што ја смета за изгубена.
Самиот наслов на филмот „Рани трудови“ (позајмен од истоименото дело на Карл Маркс) ја рефлектира почетната идеалистичка визија на главните ликови, кои, како и многу млади луѓе во тој период, се инспирирани од марксистичките идеи. Но, како што се развива филмот, станува јасно дека нивните „рани трудови“ се залудни во лицето на систем што ги апсорбира или игнорира нивните напори.
Филмот комбинира документарен стил со фикција и во голема мера е инспириран од движењата на 1960-тите, како и од незадоволството на младите од бирократизацијата на социјалистичките идеали. Жилник го користи ликовниот јазик на „црниот бран“ во југословенската кинематографија, каде доминираат апсурдноста и сарказмот, за да ја долови апатијата на општеството кон идеалите на револуцијата.
Филмот отворено критикуваше одредени општествени сегменти, што доведе до контроверзии и забрана во Југославија. Сепак, „Рани трудови“ ја освои Златната Мечка на Берлинскиот филмски фестивал во 1969 година, со што доби меѓународно признание.
Она што го прави „Рани трудови“ значаен е неговиот експериментален и бунтовнички дух. Ликовите не се совршени, напротив, тие се презентирани како дезориентирани и со конфликти, симболизирајќи ја загубата на револуционерниот импулс и парадоксите на општеството. Филмот нуди сурова општествена критика бидејќи револуционерните идеали во пракса останале неостварени.
Во целост, „Рани трудови“ е впечатливо дело на Жилник, со оригинален стил и идеолошка длабочина, кое продолжува да инспирира нови генерации на филмаџии и гледачи.
РАНИ ТРУДОВИ
(Rani radovi / Early works)
Игран филм, Југославија
1969, 87 минути, црно-бел, ДЦП
Режија: Желимир Жилник (Želimir Žilnik)
Сценарио: Желимир Жилник, Бранко Вучиќевиќ (Želimir Žilnik, Branko Vučićević)
Директор на фотографија: Карпо Аќимовиќ Година (Karpo Aćimović Godina)
Улоги: Миља Вујановиќ, Богдан Тирнаниќ, Чедомир Радовиќ, Марко Николиќ, Слободан Алигрудиќ (Milja Vujanović, Bogdan Tirnanić, Čedomir Radović, Marko Nikolić, Slobodan Aligrudić)
