Крлежите припаѓаат на пајаковидни животни и се разликуваат од инсектите по нивната форма и други биолошки својства. Тие се важни затоа што се хранат со крвта на животните и луѓето и можат да пренесат заразни болести, вклучувајќи ги и оние што ги споделуваат луѓето и животните.
Најмногу застапен крлеж во Република Северна Македонија е крлежот Ixodes ricinus, познат и како шумски обичен или евроазиски крлеж. Овој крлеж е широко распространет во Европа и се јавува во различни живеалишта како што се шуми, тревни површини и пасишта. Ixodes ricinus е познат како преносител на неколку болести кај луѓето и животните, вклучувајќи Лајмска болест (Borrelia burgdorferi), менингоенцефалитис пренесен преку крлежи (TBE вирус) и други.
Дополнително, присутни се и други видови крлежи во Македонија, но Ixodes ricinus е најчесто наоѓан.
Каде и кога може да се најдат крлежи во природата?
Активноста на крлежите зависи од повеќе фактори, главно од температурата и влажноста. Затоа тие имаат таканаречена „сезонска активност“ – тие се најактивни и најбројни во пролет и почетокот на летото односно од април до јуни и во рана есен (во многу помали бројки). Во зимскиот период (декември – март) се среќаваат крлежи доколку е блага зима без студ и снег. Ги наоѓаме скриени на лисјата и гранките на грмушките, ниската вегетација (висока до еден метар), грмушките, во приземниот слој на маргиналните шуми, покрај пешачките патеки, во градините, излетничките места итн.
Како стигнуваат крлежите до нас?
Скриени во трева, гранки и лисја од грмушки и дрвја, крлежите чекаат да помине соодветен домаќин – топлокрвно животно или личност. Според структурата на нивните нозе, тие се прилагодени да го прифаќаат крзното од животните или влакната од облеката на луѓето. Откако ќе биде прифатен кај домаќинот, крлежот оди некое време по телото во потрага по место каде ќе се закачи. Пирсирањето на кожата трае околу десет минути и не се чувствува поради супстанците во плунката кои меѓу другото имаат и анестетичко дејство.
Како да спречите убод?
Кога излегувате во природа на прошетка, рекреација или работа на отворено, секогаш треба да размислувате за можноста од каснување од крлеж.
Неопходно е да:
Избегнувате области населени со крлежи; во такви области, одете по обележани патеки (избегнувајте да ползите и да лазите низ грмушки, да оставате облека на грмушките/тревата и да лежите на земја).
Користете соодветни обувки и облека за време на престојот во природа – носете долги панталони и маици со долги ракави, затворени чевли. Препорачливо е да ги ставите панталоните во чорапи, а маиците во панталоните за да спречите крлежите да влезат под облеката. Подобра е светлата облека на која полесно се гледа крлежот.
Нанесете репеленти (репеленти најчесто спреј против крлежи) – нанесете ги на голи и поотворени делови од телото. Штитат неколку часа, во зависност од потењето на кожата. Репелентите може да се нанесат и на облеката (неопходно е да се провери упатството за употреба за начинот на нанесување и потребата од повторно нанесување). Ако некое лице нанесе крема со заштитен фактор, репелентот мора да се нанесе после кремот.
Прегледајте се за време на престојот во природа на секои два до три часа и нужно по враќањето од природа. Крлежите обично бараат место за каснување неколку часа пред да земат крвен оброк. За време на прегледот на телото, особено прегледајте ја маргиналната област на скалпот (зад увото, вратот), препоните, пазувите и пределот зад колената и папокот.
По враќањето од природа, се советува да се пресоблечете и да се истуширате и да ја измиете косата, за да се отстранат крлежите кои личноста ги „собрала“ во природата и кои се уште бараат соодветно место за каснување.
Во случај на каснување од крлеж потребно е:
Веднаш да го отстраните крлежот со помош на пинцета. Крлежите треба да се фатат за кожата со пинцета и нежно да се извлечат, внимавајќи да не се оштети телото на крлежот кога го извлекувате. Доколку е потребно, за попрецизно, може да се користи лупа. бидејќи со откинување на крлежот, дел останува внатре во кожата, што може да доведе до инфекција. Во овој случај, треба да побарате помош од лекар.
Крлежите во никој случај не треба да се „задушуваат“ на кожата со премачкување со алкохол, масло или маснотии или да се „палат“ со кибрит, бидејќи тоа предизвикува ненадејна смрт на крлежот, при што ја испразнува содржината на абдоминалната празнина во човекот и на тој начин многу лесно ја пренесува инфекцијата доколку е заразена.
Крлежите не се допираат со голи раце. Откако ќе се отстрани крлежот, се препорачува местото на каснување да се премачка со антисептик.
Најчеста болест шшто ја пренесува крлежот е лајмската болест
Лајмска борелиоза е болест која се пренесува преку крлежи предизвикана од спирохета Borelia burgdoferi. За пренос на спирохета Borelia burgdoferi потребни се повеќе од 24 часа (36 до 48 часа). Оваа болест влијае на неколку системи, најчесто кожата, зглобовите, срцето и нервниот систем.
Инфекцијата кај луѓето обично поминува незабележано. Лајмската борелиоза се појавува кај најголемиот број пациенти (70 до 80%) како промена на кожата во облик на прстен на местото на инјектирање. Најчесто се појавува 7 до 14 дена по отстранувањето на крлежот и постепено се проширува во просек околу 1 cm дневно, а центарот станува сè поблед.
Промената на кожата е видлива како кружно или дифузно црвенило со тркалезна или елипсовидна форма, а може да биде придружена со покачена температура и општи симптоми: печење, црвенило, болка, зголемување на регионалните лимфни јазли. По неколку недели, спирохетата може да се прошири низ крвта и да влијае на другите органи, особено на мускулно-скелетниот систем, срцето, зглобовите и нервниот систем.
Третманот се спроведува со антибиотици и е ефикасен во раните фази на болеста, затоа треба да се започне што е можно порано за да се избегнат компликации на другите органи во телото.
