Опсерваторијата LIGO (Laser Interferometer Gravitational-Wave Observatory) во САД, за прв пат во историјата детектираше гравитациони бранови. Ова е едно од најважните астрофизички откритија, по откривањето на космичките микрочестици.
„Детектиравме гравитациони бранови! Успеавме!“, се радуваше Дејвид Рајнце, извршен директор на LIGO лабораторијата во Калифорнискиот институт за технологија, на прес-конференцијата за откритието.
Гравитационите бранови се предуслов за Ајнштајновата „теорија на релативитетот“. Според Ајнштајн, гравитацијата го витка време-просторот, а колку поголем е објектот, толку посилен е ефектот. Кога масивните објекти се движат, тие креираат осцилации во време-просторот налик на оние во водата што ги формира брод во движење.
Гравитационите бранови беа опсервирани на 14 септември 2015, а беа предизвикани од спојувањето на две црни дупки, еден од малкуте настани што се доволно моќни за да предизвикаат гравитациони бранови што можеме да ги детектираме. Двата објекта имаа дијаметар од околу 150 километри и се споија 1.3 милијарди години порано. Имаа слична маса, едната со маса 36 пати поголема од таа на Сонцето, а другата – 29 пати поголема. Откритието има статистичка значајност од 5.1 сигми, што значи дека шансите се 1 на 6 милиони за резултатот да е случаен. Истиот ќе биде објавен во журналот Physical Review Letters.
Откритието ја потврди децениската потрага на научниците, кои дооооолго бараа доказ за гравитационите бранови. За нив се смета дека се движат низ универзумот и дека го гмечат и растегнуваат време-просторот, но осцилациите се неверојатно мали и затоа многу тешки за детектирање, освен со неверојатно сензитивна инструментација, како што е LIGO.
LIGO е направена од два детектора: еден во Ханфорд, Вашингтон, а другиот во Ливингстон, Луизијана. Двата детектора имаат ласерски систем кој овозможува прецизно мерење на простор-времето. Во секоја LIGO станица, ласерскиот сноп се дели на две и се испраќа низ два взаемно нормални тунели долги по 4 километри, со огледало на крајот. Ласерите се рефлектирани и потоа пак комбинирани заедно. Ако гравитационен бран „пресече“ некој од ласерите, ќе ја смени дистанцата што светлината треба да ја пропатува, а реконструираниот зрак ќе изгледа поинаку од оригиналниот.
LIGO тимовите од двата објекта споредуваа белешки и податоци за да потврдат дали опсервацијата е реална или не, во контакт со астрономските опсерватории кои ја следеа детекцијата преку опсервација на потенцијалната причина за гравитациониот бран.
„Долгорочната цел на LIGO детекторите е да практикуваме астрофизика“, вели Вики Калогера. „Сакаме да ги искористиме гравитационите бранови за да продолжиме да учиме повеќе за нашиот универзум и во вековите што следат“.
Уште една важна информација што произлезе од откритието е дека гравитационите бранови се движат со брзина на светлината. Во теоријата ова беше сосема очекувано, но имањето на доказ е исклучително важно за формирањето на идните теории. Откритието ги потврдува и првите најдени црни дупки.
Подоцна годинава ќе се реотвори и лабораторијата VIRGO (слична на LIGO) во Италија, која ќе ги комбинира податоците со LIGO, но и со LISA Pathfinder мисијата, која во моментов истражува технологии кои ќе бидат користени во еден друг експеримент на полето на гравитациони бранови – опсерваторијата LISA, која ќе биде конструирана во вселената, со цел да обезбеди понатамошни информации околу овој фасцинантен феномен.
Детекцијата на гравитационите бранови е навистина огромно откритие и започнува сосема нова ера во астрономијата. И супер што е така, бидејќи во спротивно ќе значеше дека сета астрофизика до денешен ден се одвивала во погрешен правец, а научниците ќе мораа да почнат сосема од почеток, почеток што тешко ќе знаеја каде да го најдат.
