Поткасната од забот на времето, Големата планина е дел од територијата на Навахо нацијата во северна Аризона, пустинската висорамнина каде племињата Хопи и Навахо живееле со векови. Но, американската влада почна да ги исфрла домородните народи низ процесот на иселувањето кој започна пред 50 години и продолжува и денес. Позната и под името Блек Меса, висорамнината ги следи контурите на праисториското езеро, чиј жив свет во текот на повеќе милениуми го формирал најголемиот басен на јаглен во Америка.
Експлоатацијата на јаглен почна во 60-тите, по долгите правни расправии меѓу компаниите како што се Peabody Coal i WEST (Western Energy Supply and Transmission), со цел да се избегне отпорот на домородните народи Навахо и Хопи, процесот што брилијантно го опишала писателката Џудит Најс во 2000-та година. Клучна фигура во преговорите бил адвокатот Џо Бојден, кој го организирал племенскиот совет Хопи од чија страна тогаш бил ангажиран. Едновремено тој продолжил да работи како консултант на племињата Хопи и Peabody Coal. Советите на двете племиња, кои не мораа да го претставуваат мнозинството на домородните народи ги потпишаа првите договори за површинските ископи во 1966 година, согласувајќи се со надоместокот од 30 центи по тон јаглен, што е гротекстно неповолна цена. Наскоро, инженерскиот гигант Бечел, познат по проектите како што се браната Хавер, ги изградил цевководите за јаглен и двете електрични централи.
Но, за да почне копањето во толку големи размери, беше потребно да се расчистат огромните површини земја на резерватите кои ги делеле племињата Навахо и Хопи. Бојден тоа го постигнал на тој начин што на медиумите јасно им ставил до знаење дека племињата се во војна поради земјиште, што најпосле и доведе до поделба на заедничката земја во Навахо-Хопи Законот за спогодба од 1974 година. Резултат на овој закон е егзодусот на илјадниците од домородното насаеление од оваа област, главно од племето Навахо кои се нашле на погрешната страна на овој развод.
Денес, само една мала група на повозрасни Навахо Индијанци сé уште живее постојано или повремено на Големата планина, одгледувајќи овци и негувајќи ги сите свои традиционални обичаи. Покрај незначителните победи, како што се пресудата на федералниот суд од 1996 година против компанијата Peabody Coal поради кршењето на човековите права и еколошките права на племето, Навахо Индијанците биле принудени последните четири децении да ги поминат во борба против регуларните обиди за иселување. Оваа година ситуацијата се влоши, бидејќи власта им го конфискувала добитокот, тактиката што ја применува Бирото за индијанските прашања за да го спроведе иселувањето правејќи сé за да го направат неодржлив животот на племето Навахо.
Ископувањата нанесуваат сериозна штета на Навахо Индијанците и на нивната култура, од труењето на подземната вода до раскопувањето на старите гробишта со булдожери. Peabody Energy, денес најголемата приватна компанија за експлоатација на јаглен, продолжува да ги извлекува ресурсите од областа околу Големата планина. Јагленот од Големата планина служи за пумпање на водата во Навахо електраната во Пејџ и во Аризона, и ги снабдува со електрична енергија градовите, овоштарниците и полињата со памук долж југозападниот дел на САД. Земјата, таа животна сила и центар на духовниот свет на племето Навахо, денес е извор на енергијата наменета на пустинските оази на Феникс, Лас Вегас и Лос Анџелес.
Иако администрацијата на Обама минатиот септември се согласи на спогодба од 554 милони долари со народот Навахо за да се стави крај на обвинувањето дека федералната влада на недозволив начин владеела со нивниот имот, луѓето на Големата планина сé уште минуваат низ тешки времиња. Во текот на минатата година, четири од преостанатите старешини починале.
Сепак, со фотографиите од Големата планина, Камил Самерс Вали фаќа нешто позитивно, издржливо и живо, нешто што сé уште постои во оваа заедница. Камил ги документира помладите генерации кои се родени или преселени во пространите населби на нацијата Навахо како што е Њу Лендс во источно-централна Аризона, додека повторно се враќаат на Големата планина за да се поврзат повторно со своето духовно наследство. Секогаш кога имаат време и можност тие одат да јаваат коњи, да им помагаат на бабите и дедовците во одгледувањето на добитокот и учествуваат во дневните молитви кои ја врзуваат нивната култура за оваа земја.
