Во денешното модерно време човечкото тело е принудено да се бори со куп нови предизвици кои од биолошки аспект му биле непознати низ постоењето, а еден од таквите дефинитивно е и модерниот начин на будење. Смартфоните, освен што во голема мера се виновни за тоа што го одложуваме заспивањето за некој час подоцна, во уште поголема мера го променија и самиот процес на будење. Се разбира, зборуваме за копчето „SNOOZE“ со кое секое утро многумина од нас по неколкупати го одложуваат алармот пред конечно да се измолкнат од креветот и да го започнат денот (особено кога е работен), водени од илузијата дека така ќе се „доспијат“ за уште некоја минута плус. Но самото повеќекратно будење, заедно со фактот што алармот го местите порано за да имате време неколкупати да го одложите, воопшто не му се допаѓаат на вашето тело, и имаат многу повеќе негативни последици по вашиот ден отколку што на прва можете да претпоставите. Алтернативи секако постојат, но ајде прво да ве разубедиме од користењето на таа подла, а примамлива „snooze“ опција.
Цената на одложувањето на алармот
Наједноставно речено, со секое одложување на алармот, вие се мешате во природните механизми на будење на вашето тело, а тоа ве става во предиспозиција да се чувствувате значително поуморни во текот на денот што ве чека. „Кога дозволувате повторно да заспиете, го измамувате телото да помисли дека се враќате назад во режим на спиење“, објаснува Адам Тишман, експерт за сон/спиење. „Кога алармот повторно ќе заѕвони, вашето тело и мозок се збунети, а тоа резултира со она магливо чувство наречено „сонова инерција“ (sleep inertia – фазата/временскиот период од моментот на будење до моментот кога се чувствувате будни). Соновата инерција може да остане да ве следи во текот на денот, правејќи да се чувствувате далеку поуморни“. Колку повеќе пати поминете низ фазата, толку поголеми ви се шансите тоа да се случи.
Освен тоа, одложувањето на алармот може значително да влијае на REM фазата од соновиот циклус (фазата кога сонуваме) – а тоа е периодот кога нашите тела се најнеактивни, а нашите мозоци најактивни. Тоа е всушност фазата во која се случува она вистинското одмарање и закрепнување кое е основниот предуслов за да се чувствувате вистински наспани.
Кога се будиме и враќаме на спиење, телото обично мора да помине низ останатите етапи на сонот за да „падне“ назад во REM спиење – последната фаза на соновиот циклус. Тоа е екстремно тешко ако константно притискате „snooze“. „Во текот на ноќта, нашите тела константно влегуваат и излегуваат од REM фазата, која се зголемува со текот на ноќта и кулминира кога наближува утрото“, објаснува Тишман. „Ако го местите алармот порано со намера неколкупати да го одложите, се лишувате од целосниот ресторативен (закрепнувачки) ефект на REM спиењето, бидејќи е многу потешко да се вратите на истото еднаш штом алармот ви заѕвони“. Во превод, поверојатно е дека во текот на денот ќе се чувствувате „гроги“, ќе ви затајува концентрацијата, продуктивноста, расположението…
Според одделот за сонова медицина при Медицинската школа на Харвард, REM спиењето е и фазата кога процесираме нови искуства и вештини, па секое прекинување на истата може да резултира и со полошо памтење.
Што да се прави
Иако ова треба да се доволни причини за да ве пишманиме од будењето на етапи, знае да биде навистина тешко да се откажете од опцијата „snooze“. А тоа е така затоа што самата опција знае да предизвика зависност. „Телото и мозокот се навикнуваат на вашата шема на заспивање и будење“, вели Тишман. „Штом навиката се створи, може да биде тешко да се одвикнете“.
Тешко, но не и невозможно.
Според одредени научни истражувања, ако веќе користите SNOOZE, треба да наместите еден аларм 90 минути порано и еден во точното време кога треба да станете од кревет. Овие тврдења се засноваат на теоријата дека REM фазата трае околу 90 минути, и дека ако со првиот аларм ја прекинете, во овие последни 90 минути пред конечниот аларм ќе имате можност да ја искористите уште еднаш, будејќи се понаспани, посвежи и поодморени.
Другиот „трик“, далеку поочигледен, е да го ставите телефонот/алармот надвор од дофат од вашата позиција во креветот, за да морате физички да станете и да го изгасите. Тогаш, се разбира, е и многу полесно да не се вратите на спиење.
Сепак, овој вториов совет не ја елиминира можноста дека макар и тоа едно ѕвонење на алармот нема да се случи токму во РЕМ фазата, така што најдоброто решение сепак е она што некако најтешко си го признаваме: а тоа е да имаме доволен сон и здрава рутина на заспивање и будење. Со доволно спиење и инсистирање на заспивање и станување во исто време секој ден, дури и за викенд, за кратко време вашето тело ќе се навикне на новиот ритам, и веќе нема ни да ви треба аларм – телото ќе знае самото кога да се разбуди, дури и точно во минута. Сепак, основен предуслов за тоа е да ги изгасите сите електронски направи во периодот кога се наближува времето за спиење, особено оние направи кои зрачат сина светлина, бидејќи сината светлина го разработува и „раздвижува“ мозокот и го одложува почетокот на соновиот циклус за некој час подоцна од тоа што сте планирале.
