Секој човек сонува случајно да најде богатство. Помпеја и Херуланеум се токму такви богатства. Тие постоеле илјадници години, и тогаш, во еден кус момент, едноставно исчезнале.
Секој човек сонува случајно да најде богатство. Помпеја и Херкуланеум се токму такви богатства. Тие постоеле илјадници години, и тогаш, во еден кус момент, едноставно исчезнале.
Везув еруптира
Пред две илјади години, градовите Помпеја и Херкуланеум биле напредни урбани центри во близината на Рим, 16 километри од подножјето на вулканот Везув. Везув немал еруптирано повеќе од десет векови и луѓето не ни знаеле дека се работи за вулкан. Но, на 24 август, во 79 година од новата ера дошло до ерупција, при што двата градови биле закопани под длабок слој пепел, Помпеја и Херкуланеум биле загубени.
Везув продолжил спорадично да еруптира и секогаш додавал уште малку пепел на веќе дебелиот слој кој ги покривал двата градови. Четиристотини години подоцна, Римската Империја се распаднала и со неа биле загубени и легендите за овие два градa. Петнаесет векови, тие биле заборавени и недопрени, нивната приказна останала нераскажана. Но, почнале да се појавуваат некои траги за нивното постоење. На пример, околу 1594 година, римскиот архитект Доменико Фонтана надгледувал ископување на канал кој требало да носи вода до домот на некој богат човек, кога работниците откопале дел од срушена градба и нашле неколку антички монети. Сепак, откритието било мало.
Гласини за богатство
Во 1707 година, дел од Италија станал австриска територија, кога генералот Анри де Гуиз-Лорен, дошол за да стане командант на локалните коњички единици. Тој чул гласини за богатства кои биле наоѓани под земја, по што купил голема парцела во близината. Во следните 30 години, биле ископани неколку отвори и тунели и биле пронајдени вази, статуи, па дури и неколку плочи од полиран мермер кои порано биле дел од подот на театарот во Херкуланеум. Генералот ги искористил сите овие артефакти за да ја украси неговата лична вила.
Приказните за откритијата на генералот се прошириле, па и други ловци на богатства дошле да бараат. Кога во 1748 година бил пронајден првиот скелет, заедно со бронзени и сребрени монети, потрагата по богатства прераснала во треска. Следните неколку години постојано биле крадени артефакти од областа. Дури во 1763 година, кога работниците нашле плоча со напис “res publica Pompeianorum“, што значи „комонвелтот на Помпејци“, конечно бил идентификуван античкиот град.
Најпосле спасени
Ограбувањето на Помпеја и Херкуланеум продолжило во следните 100 години, сè додека новиот владетел, кралот Виктор Емануел II, се заинтересирал за заштита на двата локалитети. Во 1860 година, тој го назначил археологот Џузепе Фиорели како надгледник на ископот. Од тој момент до денес, богатството на Помпеја се третира со почитта која ја заслужува, а за возврат, ние имаме научено многу за изгледот на секојдневниот живот пред речиси две илјади години.
Иронично, но експлозијата на Везув била еден ден по Volcanalia, фестивал за римскиот бог на вулканскиот оган. Кога вулканот започнал да се тресе и да исфрла пепел и реки лава на 23 август, 79 година од новата ера, повеќето од 20000 жители на Помпеја избегале од областа. Следните 12 часа, пепелта паѓала врз градот и се формирала облога со брзина од 15 сентиметри на час. Околу 2000 луѓе останале во градот. Можеби не сакале да го остават своето богатство или можеби биле робови на кои им било наредено да останат како чувари. Рано, утрото на 24 август, Везув еруптирал, и тогаш веќе било доцна.
Духови
Клекнати, легнати и гушнати со саканите, луѓето биле закопани под дебел слој пепел кој ги зачувал нивните положби како во моментот кога умреле. Подоцна кога почнало да паѓа дожд, пепелта се претворила во бетон, кој ги запечатил нивните тела во недопрена средина. Потоа телата полека се распаднале. Кога археологот Фиорели ги нашол шуплините каде што порано имало тела, тој сфатил дека ако ги наполни овие шуплини, всушност калапи, со гипс, кога тие ќе се стврднат ќе бидат совршени копии на мртвите.
Еден скитник со нов пар обувки умрел крај градската порта. Можеби неодамна ги украл чевлите од некој мртов. Сопствениците на една куќа ги криеле своите скапоцености во бунарот кога паднале внатре и умреле. Куче останало врзано за ограда. Една жена дрежела бебе во прегратка, а две мали девојчиња се држеле за нејзиниот фустан. Триесет и четири луѓе се засолниле во визба со вино и храна која немале шанса ни да ја пробаат.
Еден човек, кој се обидел да се сокрие качен на дрво, умрел држејќи се за гранка. Млада девојка умрела со статуа на божица во прегратка. Маж кој лежел крај трудна жена, посегнал за да ѝ го покрие лицето со неговата наметка во моментот кога двајцата умреле. Група свештеници се подготвувале да започнат со својот оброк, јајца и риба. Еден од свештениците имал секирче, со кое се пробивал од соба во соба бегајќи од лавата која надоаѓала. Тој бил заробен во последната соба, бидејќи ѕидовите биле предебели. Телото на една жена било најдени до голем сад за вино. Во садот имало над 100 сребрени чинии и 1000 златници. На еден од сребрените садови имало напис: „Уживај во животот додека го имаш, зашто утрешнината е несигурна“.
Недопрена цивилизација
Ова е цел, напреден град, заробен на врвот на неговиот развој и совршено зачуван: јајца останале нескршени, леб се печел во печки, монети оставени на масата. Во котлите останати на шпоретите сè уште имало коски од месо. Во продавниците имало кромид, грав, маслинки, ореви и смокви. Куп крлушки биле откриени во близина на рибарница. Оброк кој се состоел од леб, салата, торта и овошје останал на маса. Јажињата и мрежите на рибарите останале зачувани, како и сламата која неодамна била извадена од кутија во кој имало стаклени производи.
Свитоци од папирус, оштетени од оган, но сè уште читливи, откриле дисертации за музика и други теми. Имало меани, продавници за храна, сали за коцкање, стадион кој собирал 20000 гледачи, театри, јавни бањи, улици со канализационен систем и подигнати тротоари, домови со одвод и илјадници уметнички дела. Секојдневни предмети како шишиња за парфем и стаклени тегли, игли за шиење, метли, садови за печење колачи и котли за готвење биле најдени во домовите. Биле најдени и стаклени вазни, мозаици, мурали, мермерни статуи, златен накит, бронзени фенери, амајлии со скапоцени камења, религиозни икони и егзотичен мебел.
Помпеја денес
Ископувањето на Помпеја сè уште трае, и според проценките на археолозите, само околу една третина од градот е откриен. Но, Везув сè уште е активен, а последната ерупција била во 1944 година.
