Новата влада предводена од ВМРО-ДПМНЕ одби да го избере најдобриот понудувач на тендерот бидејќи го сметаше проектот за сиромашен, скап и неостварлив. Но, главните финансиери – ЕУ и Европската инвестициска банка – велат дека третиот дел од железницата е тежок и сложен за Бугарија, но тоа е најпрофитабилната опција.
Брисел учествуваше со вкупен грант од 210 милиони евра во финансиската конструкција од 560 милиони евра за изградба на делницата Крива Паланка – Деве Баир, инаку дел од Коридорот 8. И делегацијата на ЕУ и Европската инвестициска банка бараат „360 степени“ да започне со повлекување на парите доколку земјата не успее да најде изведувач на тековниот тендер.
Ако на интернет пребарувач ги напишете зборовите Паневропски коридор на Балканот, ќе видите вакви слики. Според него, двајца минуваат низ Северна Македонија.
Зелената боја е Коридорот 10, кој започнува во Салцбург, Австрија, поминува низ Куманово, Скопје, Велес и Гевгелија и завршува во Солун, Грција.
Црвената боја е Коридорот 8, кој започнува во Бари, Италија, поминува низ Струга, Кичево, Гостивар, Тетово, Скопје, Куманово, Кратово и Крива Паланка, а завршува во Варна, Бугарија.
,Кога гледаме на карта на Европа тие изгледаат како вени на нашето тело. Животните вени течат низ територијата на Европа, не само низ ЕУ туку и надвор од неа и го покриваат Западен Балкан. Тие се од витален интерес и важност, стратешко и економско значење не само во една земја туку и низ цела Европа,
вели Стефан Худолин, шеф за соработка во Делегацијата на ЕУ во Скопје.
И додека Коридорот 10 е развиен и со автопатишта и со железница, Коридорот 8 сè уште не е завршен. Има асфалтиран пат, но повеќето не се автопатишта. И што е важно – нема железничка врска меѓу Албанија, Северна Македонија и Бугарија.
Затоа се инвестира во железницата на Коридорот 8. Парите и за проектирање и за изградба се делумно грант од Европската Унија, делумно поволни заеми од европските финансиски институции.
Бидејќи ЕУ практично ни донира околу 210 милиони евра од вкупно потребните 560 милиони за делницата Крива Паланка – Деве Бар, побаравме мислење од нив за коментарите на новоизбраната македонска влада – дека делницата е лошо испланирана. дека е многу скапо да се патува со него со брзина од 60 километри на час, а Бугарија не го гради својот дел.
Од делегацијата на ЕУ во земјава велат – пругата од бугарска страна може да се заврши многу побрзо од македонската, а проектот за делницата Крива Паланка – Деве Баир е најрационалното решение.
,Навистина, опсегот на оваа трета фаза е предизвикувачки и сложен, но тоа не е нешто што не може да се надмине со денешната технологија. Но, дефинитивно е понапорен од другите класи. Земајќи ја предвид европската димензија, ЕУ ги финансира сите делови. Ја финансира западната страна кон Албанија, која е во фаза на планирање, но и кон Бугарија, која има различна финансиска структура како земја-членка. Таму, нашата проценка е дека последните делови од бугарска страна, кои се покриени од Директоратот за регионална политика на ЕК преку структурните фондови, се помалку предизвикувачки и во голема мера можат да бидат завршени пред 2030 година. И, со оглед на долгиот период во кој беше подготвен документот, тој беше ажуриран во последните 10-12 години, најново во 2013 година, за да се обезбеди соодветна проценка од страна на финансиерите и да се потврди одржливоста на овој пат. , дека секоја промена нема да биде непропорционална со вложените ресурси,
Стефан Худолин вели за „360 степени“.
Во врска со владината теза дека проектот за третата делница е лош и скап, прашавме и една од институциите што е кредитор на проектот – Европската инвестициска банка. Еве тој ни одговори:
„Овој дел е дизајниран од меѓународни консултанти, финансирани од грант од ИПА, за да се постигне најисплатливо техничко решение кое е во согласност со барањата за интероперабилност на ЕУ… поради тешкиот терен 75% од делот е преку тунели или мостови. Повеќето на делницата има значителен наклон од 20-25 на километар во угорнина (така што дел од патеката е потковица за да се ублажи наклонот…Нема ништо необично на глобално ниво кога станува збор за овој тип). на теренот, за поголеми брзини, би требало да се обезбеди поголем дел за ублажување и/или повеќе структури (тунели и мостови), што ќе ги намали трошоците.
Затоа, и ЕУ и Европската инвестициска банка сметаат дека нема смисла да се изгради нов проект. Во основа, тоа би значело промена на трошоците, што би значело создавање нов финансиски, а секако би барал нов тендер.
И ако се распише нов тендер, дури и да е поради изработка на нов проект или ако државата одлучи да не заврши постоечки проект, државата ќе ја загуби милиони евра.
,Ваквите инфраструктурни проекти се предизвик за секоја држава. Нашето искуство од минатото покажува дека Северна Македонија не е исклучок. Видовме значителни доцнења во извршувањето и реализацијата на инфраструктурните проекти. Во минатото тоа доведе до откажување на обврски од околу 80 милиони евра. „Одложба“ значи дека парите што биле резервирани и издвоени за земјава како грантови од фондовите на ЕУ веќе не можат да се користат за проектите за кои е планирано. Доколку вака продолжи, а Коридорот 8 е важен дел од ваквите инфраструктурни проекти, ќе се соочиме со нови загуби од над 40 милиони евра. Накратко, се работи за грант од 120 милиони евра кој повеќе нема да и биде достапен на земјава од пакетот кој моментално е подготвен,
вели Худолин.
На истото прашање, Европската инвестициска банка наведува:
„Доколку владата одлучи да не го користи тековниот проект, финансиската поддршка е загрозена – особено важниот грант од 150 милиони евра од ЕУ што е обезбеден преку Инвестициската рамка за Западен Балкан, која е доделена Најголемиот грант е земјата. Тука е вклучен и грант од националната програма ИПА 2 (60,7 милиони евра).
Овие ризици можеби допираат до јавноста сега, но владата знае за нив одамна.
Веднаш по изборот на актуелниот кабинет, премиерот Христијан Микоски, а особено министерот за транспорт Александар Николовски почнаа јавно да критикуваат различни аспекти на пругата Крива Паланка – Деве Бар, оставајќи впечаток дека на тендерот за избор на овој Изведувачот на делницата ќе бидат откажани. Во еден момент се слушна предлог – средствата за Коридорот 8 да се пренаменат за Коридорот 10.
„360°“ доби писмо од 13 август, адресирано до премиерот Христијан Микоски, а потпишано од Европската комисија (DG-Near), Европската банка за обнова и развој и Европската инвестициска банка, во кое се вели – не е така. Можно е.
„На претходните средби со Вас и со министерот за транспорт беше поставено прашањето за евентуален трансфер на средства од овој проект во железничкиот коридор 10, како што ви објаснивме во тие прилики, загрижувачко е трансферот на средства од еден на друг проект на заемодавачите тоа не е можно и би ги загрозило грантови од ЕУ, кои тие не можат да ги префрлат,
Во еден дел од писмото пишува.
Статусот кој беше испратен преку официјални канали пред месец и половина сега го добивме како јавен статус.
,Ова не значи дека треба да избереме – или Коридор 8 или Коридор 10. Овие проекти се реализираат во фази и делови. Во зависност од тоа колку се зрели, односно колку се подготвени за имплементација, веруваме дека и двете може да се направат. Со правилен процес на планирање, може да се реализираат и двата коридори. Во изминатиот период го поддржавме Коридорот 10, по кој сите одиме во Грција, дел од него беше обновен со пари од ИПА програмата и собравме повеќе од 50 милиони евра за дополнителна работа што треба да се направи на коридорот. 10 и до железница и до пат. И Коридорот 8 и 10 се во индикативната листа на проекти во развојниот план. Затоа, верувам дека и двата коридори можат да бидат поддржани и имплементирани како што се случуваат во различни фази,
вели Стефан Худолин, шеф за соработка во Делегацијата на ЕУ во Скопје.
„Доколку Владата сака да предложи нов проект за финансирање од страна на ЕИБ, тој ќе треба посебно да се процени и одлуката за одобрување финансирање (заем или грант) ќе биде донесена независно од таканаречените веќе одобрени проекти“.
Одговор на „360 Степени“ од Европската инвестициска банка
Можеби најсериозна критика за тендерот за делницата од Крива Паланка до Деве Баир беше изјавата на премиерот Христијан Микловски дека имало обид за поткуп. Тој сакаше јавно да пренесе дека не ја одобрува ваквата практика, но случајот не го пријави во Јавното обвинителство.
Европската инвестициска банка наведува дека постои презумпција на невиност додека не се докаже вината, што значи дека јавна изјава на премиерот не може да биде причина за прекин на тендерот. И додаваат:
„Што и да се случи, проектот ќе мора да се реализира преку конкурентни јавни набавки Како општо правило, доколку ова остане исто, може да се очекува дека повторниот тендер ќе резултира со помала конкуренција и повисоки цени, бидејќи неуспешните тендери можат негативно да влијаат. довербата на економските оператори во договорните органи, особено ако причината за откажување на тендерот е нејасна“.
Од ЕУ потсетуваат дека за тендерот се одговорни министерствата за финансии и транспорт, па очекуваат домашните институции да откријат – и споделат – што всушност се случило.
,Но, очигледно очекуваме одговор од надлежните за тоа што се случува со тендерскиот процес бидејќи тие треба да ги следат правилата и прописите што важат за овој конкретен процес… доколку има некаква загриженост во врска со законитоста или неправилности во процесот дали има какви било прашања, одговорност ќе биде на домашните институции да алармираат,
вели Стефан Худолин, шеф за соработка во Делегацијата на ЕУ во Скопје.
Тендерот за изградба на делницата 3 од пругата од Куманово до бугарската граница беше објавен за крајот на 2023 година.
Последен датум на поднесување Понудата истекува на 26 јуни 2024 годинаА еден услов беше понудата да важи најмалку 90 дена. Тие 90 дена завршуваат оваа недела.
И покрај отворените понуди на 3 јули 2024 година, земјата сè уште не избрала изведувач. Не дека нема заинтересирани, има вкупно седум страни. Но, според министерот за транспорт Александар Николски, нема предлози од земјата за која вели дека е сериозна земја членка на ЕУ.
Тоа значи дека тендерот, а со тоа и делницата Крива Паланка – Деве Баир е на „смртна постела“. Првата шанса да се врати во живот е владата да се премисли за сите изнесени критики, да побара од понудувачите да ја продолжат важноста на понудите и потоа да го избере најдобриот понудувач.
